Piłsudski na Syberii

Jesienią 1885 roku rozpoczął studia medyczne w Charkowie. Zetknął się z nielegalną działalnością studencką. Za udział w demonstracji został skazany na sześć dni aresztu, groziło mu wyrzucenie z uczelni. Po roku Piłsudski postanowił przenieść się do Dorpetu, ale nie udało mu się i pozostał w Wilnie. Tam założył nielegalne kółko konspiracyjne. Został socjalistą, ale takim, który pojmował socjalizm jako walkę przeciwko zaborcy. Przypadkowy związek z członkami organizacji przygotowującej zamach na cara Rosji zakończył się zesłaniem na Syberię. Razem z innymi zesłańcami znalazł się w Irkucku na przełomie września i października 1887 roku. Podróż na zesłanie zajęła cztery miesiące. Więźniom dokuczała ciasnota, zaduch, wzrastające zimno, a potem drobne syberyjskie muszki. Z Irkucka Piłsudski został skierowany do Kiereńska nad Leną położonego około 1000 km na północ od Irkucka. Kiereńsk był niewielkim miasteczkiem, a właściwie wsią o typowej, syberyjskiej zabudowie: domy drewniane z grubych bali. Przebywał tam do lipca 1890 roku, a później odbywał karę w Tunce. Podczas pobytu na zesłaniu poznał Leonardę Lewandowską. Ich znajomość szybko przerodziła się w poważne uczucie. 20 kwietnia 1892r. Zakończył się Piłsudskiemu okres zesłania i pozwolono mu opuścić Syberię. Po powrocie znalazł się w trudnej sytuacji życiowej. Nie miał majątku, pracy, ani chęci by skończyć studia medyczne. Kilka dni po powrocie udał się Piłsudski do Warszawy. Wstąpił do tworzącej się partii socjalistycznej. Poznał w Warszawie Marię z Kopelewskich Juszkiewiczową. Znajomość przerodziła się w uczucie. 15 lipca 1899 roku w kościele ewangelicko-augsburskim w Paproci Dużej (gubernia łomżyńska) zawarli związek małżeński. Jego żona pochodziła z Łap, była córką szlachcica.