Dzieciństwo i lata szkolne Piłsudskiego
23 kwietnia 1863 roku Józef Wincenty Piotr Piłsudski poślubił swoją kuzynkę Marię Billewiczównę. Zaraz po ślubie zamieszkali w Zułowie, leżącym w odległości 60 kilometrów od Wilna. W tej miejscowości urodziło im się pierwsze dziecko, córka Helena. W kilka lat później, 5 grudnia 1867 roku przyszło na świat czwarte dziecko, drugi z kolei syn. Dziesięć dni później niemowlę zostało ochrzczone imionami Józef Klemens. Po Józefie urodziło się Piłsudskim jeszcze ośmioro dzieci, w tym dwoje zmarło.
W Zułowie żyło się Piłsudskim zasobnie. Wczesne dzieciństwo małego Ziuka – tak zdrobniale nazywano Józefa Piłsudskiego – upływało beztrosko i w dostatku. Piłsudscy mieszkali w dużym, modrzewiowym dworze.
Wewnątrz znajdowało się dwanaście obszernych pokoi. Na ścianach wisiały portrety przodków. Przed oszklonym gankiem znajdowała się brama wjazdowa ozdobiona herbowymi tarczami. Dookoła rozciągały się sady owocowe i ogrody. Rzeka Mera otaczała dwór malowniczym półkolem. Wpadały do niej dwa strumyki Paprotka i Zułówka. Wzdłuż rzeki ciągnął się długi sad i piękna aleja świerkowa. Malowniczym zakątkiem był zadrzewiony pagórek tuż nad rzeką. W lesie za folwarkiem, niedaleko dworu znajdowało się piękne jezioro Piorun.
W lipcu 1874 roku, pożar strawił dwór i wszystkie zabudowania. Ponieważ majątek był zadłużony, rodzina Piłsudskich musiała przenieść się do Wilna. Tam Piłsudski rozpoczął naukę w gimnazjum rosyjskim. Jedenastoletni Józef, dotąd uczony przez prywatnych nauczycieli, wychowywany był w duchu tradycji polskiej, w duchu patriotyzmu. Trudno mu było przyzwyczaić się do szkoły rosyjskiej, w której tępiono wszelkie przejawy polskości.
Ze starych dokumentów wynika, że Ziuk trzy razy został ukarany aresztem szkolnym; za rozmowę po polsku w szatni i za nieoddanie honorów na ulicy generałowi i dyrektorowi gimnazjum. Piłsudski był raczej dobrym uczniem, chociaż do lekcji nie zawsze był przygotowany. Zadania pisemne wykonywał zadowalająco. W klasie był uważny, lecz szczególnego zainteresowania do nauki nie wykazywał. Gospodarz klasy twierdził, że Piłsudski posiada zdolności do matematyki. W pracach szkolnych szczególnie się nie angażował. Nie sprawiał kłopotu swoim nauczycielom. Józef był bardzo ambitnym i żywym chłopcem.
2 września 1884 roku zmarła mu matka. Jej brak odczuła boleśnie cała rodzina. To na tej schorowanej kobiecie spoczywał przez ostatnie lata trud wychowywania licznej gromadki dzieci i prowadzenia domu. Stawało się to z roku na rok coraz trudniejsze, gdyż rodzina Piłsudskich bardzo zubożała.
Gdy w 1885r. Józef ukończył gimnazjum, musiał podjąć studia, by zdobyć zawód i w przyszłości zarabiać na utrzymanie siebie i rodziny. Józef Piłsudski wybrał studia medyczne w Charkowie.
